Vooraf

Vorige najaar kwam ik op de IPMS-site een bericht tegen, waarin diverse recensiemodellen werden aangekondigd. Eén daarvan was de 1A-versie van de Sally, die dit voorjaar werd uitgebracht. Ik bedacht me geen moment en solliciteerde als recensent voor deze kit. Het geluk was met mij en ik hem inmiddels in huis en ben aan de bouw begonnen. De kit overtreft alle verwachtingen.

De informatie over dit vliegtuig, "het geschiedenislesje", presenteer ik hier vast:

De Mitsubishi Ki-21 Type 97, officieel bekend als het "Leger Type 97 Zware bommenwerper", en bij de Geallieerden onder de codenaam “Sally”, gold eind jaren 30 van de vorige eeuw inderdaad als een zware bommenwerper. Vanaf 1938 werd hij ingezet tijdens de Chinees-Japanse oorlog en daarna in Birma en tijdens de eerste fase van de oorlog in de Stille Oceaan, t.w. Maleisië, Nederlands-Indië en Nieuw Guinea. Het vliegtuig werd ingezet door de Japanse legerluchtmacht en was als zodanig de tegenhanger van de meer beroemde Mitsubishi G4M (“Betty”) van de Japanse marine. Het toestel is tot de capitulatie in 1945 in gebruik gebleven.



Ki-21-1a, Bron onbekend; public domain foto

Ontwerp en ontwikkeling

In 1936 bracht de Japanse legerleiding een pakket eisen uit voor een bommenwerper, die met name in China en Mantsjoerije kon worden ingezet tegen Chinezen, Russen en Mongolen. Het vliegtuig zou een bemanning moeten hebben van tenminste 4 man, een topsnelheid van 400 km/u, een actieradius van 5 uur en minimaal 750 kg bommen moeten kunnen vervoeren. Die eisen waren ambitieus voor die tijd, want bijna nergens waren tweemotorige bommenwerpers te vinden die daaraan konden voldoen.

Zowel Mitsubishi, Kawasaki als Nakajima namen de handschoen op en kwamen met een prototype, maar Kawasaki moest al gauw afhaken. In december 1936 vlogen de eerste prototypes, waarbij het ontwerp van Mitsubishi nipt won van dat van Nakajima. Er werd verder nog twee prototypes gebouwd, waarin nieuwe vindingen over en weer werden toegepast, zoals een glazen neus en andere staartvlakken. Nakajima mocht de motoren leveren die betrouwbaarder waren dan die van Mitsubishi en zou betrokken worden bij de produktie. Zo ontstond een voor die dagen superieure bommenwerper.

In november 1937 ging de Ki-21 in productie als de "Leger Type 97 Zware Bommenwerper Model 1A", zowel bij Mitsubishi als bij Nagasaki. In augustus 1938 werden de eerste Ki-21’s operationeel in China en vervingen de Fiat B.R.20's daar die als tijdelijke oplossing waren ingezet. Op basis van ervaringen aan het front volgden verschillende verbeterde versies met meer uitgebreide bewapening, een grotere actieradius en zwaardere, 1500 pk motoren en de “plantenkas” op de rug werd vervangen door een heuse geschutskoepel, die echter met pedalen bediend moest worden. Er kwam zelfs enige bepantsering en verschillende (niet alle!) brandstoftanks kregen beschermende rubberen matten, wat heel iets anders is dan zelfdichtende tanks…. Tenslotte werd een honderdtal Ki-21-1a’s omgebouwd tot transportvliegtuig met als aanduiding MC-20-I, officieel: Leger Type 100 Transport Model 1. De productie eindigde in september 1943. In totaal werden er 2064 gebouwd, 1713 door Mitsubishi en 351 door Nakajima.



Een formatie Ki-21, waarschijnlijk de 1b versie. Aan het front kregen de bommenwerpers vaak een camouflagepatroon dat bij de omgeving paste. Mogelijk gaat het hier om een operationele trainingseenheid van de Hamamatsu-Leger Vliegschool in bezet China (Public domein foto)

Operationele inzet

In de herfst van 1938 werden de Ki-21-1a’s van het 60e sentai ingezet voor ongeëscorteerde langeafstands bombardementen, samen met Fiat B.R.20’s, die al spoedig werden vervangen toen bleek dat de Ki-21’s veel effectiever waren. Ze konden verder vliegen, waren robuuster en vooral betrouwbaarder. Snel werden 2 extra sentais uitgerust met de Ki-21 en naar bases gestuurd in Mantsjoerije, om vandaar uit Russen en Mongolen te bestoken tijdens het zogenoemde Nomonhan Incident (juni-juli 1939). De Russische en Chinese jagers waren (nog) niet snel genoeg om een echte bedreiging te vormen voor de Ki-21’s, maar dat zou in de jaren daarna veranderen toen de Geallieerde China gingen steunen en effectievere jagers in de strijd wierpen. Dat neemt echter niet weg dat de verliezen ernstig waren tijdens die eerste operaties. Het gebrek aan defensieve bewapening, onbeschermde brandstoftanks en het onbetrouwbare zuurstofsysteem waren daar debet aan.



Een Ki-21-1a wordt van bommen voorzien op een basis in Noord China (Bron: Rickard, J (28 November 2008), Mitsubishi Ki-21 'Sally', http://www.historyofwar.org/Pictures/pi ... Ki-21.html) (Public domain foto)

De Ki-21-1b moest dit oplossen. Het bommenruim werd vergroot, het aantal mitrailleurs werd uitgebreid tot 5, de flaps aan de achterzijde van de vleugels werden verlengd, de staart werd herzien en de brandstoftanks werden deels voorzien van gelamineerde rubberen matten.

De Ki-21C was een verdere verbetering. Er kwam een extra 500 liter tank in het achterste bommenruim, waardoor extra hardpoints onder de vleugels voor 4 externe 50 kg bommen moesten worden aangebracht, er volgde een uitbreiding van de defensieve bewapening en grotere wielen om het extra gewicht te kunnen dragen. Maar al die verbeteringen konden ten tijde van de aanval op Pearl Harbor niet verhullen dat het vliegtuig verouderd raakte. De verliezen stegen dramatisch en ze werden meer en meer ingezet voor trainingsdoeleinden of taken die ver achter het front werden uitgevoerd.



Mitsubishi-Ki-21-I als trainers van de Hamamatsu-Leger Vliegschool (Public domain foto)

Vanaf midden 1940 bereikten de nieuwe Ki-21-IIa de eenheden aan het front. Ze hadden zwaardere, luchtgekoelde motoren en een groter vleugeloppervlak. Deze versie was de belangrijkste die de legerluchtmacht gebruikte bij haar vroege campagnes in de Pacific-oorlog, zoals in de Filippijnen (vanuit Taiwan), Thailand en Maleisië (vanuit Frans Indochina). Maar toen het front verschoof naar Birma kregen ze te maken met Hurricanes en P-40’s als tegenstanders en konden zelfs escortes van Nakajima Ki-27 en Ki-43 Hayabusa jagers verliezen niet meer voorkomen.

Een laatste belangrijke versie waarmee men de verliezen wilde compenseren van de Ki-21-IIb. De zgn. “plantenkas” werd vervangen door een rugkoepel, het toestel kreeg een efficiëntere cockpitindeling en kon meer brandstof meenemen. Inmiddels werd de Ki-21 aan alle fronten ingezet en werd duidelijk dat hij achterhaald was. Het toestel bleef ondanks alle gebreken populair bij de bemanningen door zijn voortreffelijke hanteerbaaheid, betrouwbaarheid, eenvoudige onderhoud en robuuste constructie. Hoewel het toestel uiteindelijk teruggetrokken werd uit de dienst aan het front, bleef het operationeel tot het eind van de oorlog als transportvliegtuig, trainer voor paratroepen en bommenwerperbemanningen, verbindingsvliegtuig en geheime missies en zelfs kamikazevluchten (zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Raid_on_Yontan_Airfield ).



Een Ki-21-IIb. De rugkoepel heeft de "plantenkas" vervangen. (Public domain foto)

Bronnen:

- Mitsubishi Ki-21: https://en.wikipedia.org/wiki/Mitsubishi_Ki-21
- Mitsubishi Li-21: https://www.tracesofwar.nl/articles/163 ... -Ki-21.htm
- Japanese Aircraft of World War II 1937-1945London 2017 (reprint 2018)

Hoog tijd om eens te laten zien om wat voor kit het gaat:



Een deels in kleur uitgevoerd instructieboekje:



Er zijn uitvoeringen voor 4 verschillende eenheden:







De decals zien er goed uit: in register, kleurecht en dun:



Er zijn 5 sprues van lichtgrijs, zacht plastic (Bron: IPMS Deutschland):









De 5e sprue is bestemd voor de Ib-versie met de achterwaartsvurende mitrailleur in de staartpunt.



Er is 1 sprue met het glaswerk, dat mooi helder en dun is (Bron: IPMS Deutschland):



Met al dat glaswerk is het geen luxe om een masking setje aan te schaffen. Deze is eigenlijk bestemd voor de Ib-versie, maar het glaswerk daarvan is identiek aan de Ia:



Ik kies voor de fraaie, bonte uitvoering van de 60e sentai, die operationeel was boven China in 1939. Dat vraagt om extra research, want ik kwam er al gauw achter dat ICM de verkeerde kleuren adviseert. Zo is het geadviseerde groen te licht en het bruin te donker en behoort de onderzijde niet zwart te zijn, maar heel donkergroen. Ik kreeg al argwaan, omdat er nergens profielen van de Ia te vinden zijn met een zwarte onderkant. Wel is er één foto te vinden van een Ia met een donkere onderkant. De specialisten van Arawasi hebben me aangeraden om blackgreen te gebruiken: zwart werd nooit voor camouflage gebruikt door de Japanners.



* De enige foto van de Ki-21-Ia met een donkere onderzijde, mogelijk met het oog op nachtelijke inzet (bron: EAGLE EYE SERIES, No. 3: Mitsubishi Ki-21 "Sally" & Fiat BR.20 "Cicogna" in hinomaru, Arawasi Publications). Merk op dat het embleem van de 60e sentai, de ster met de rode lijnen, hier (nog) niet is aangebracht. Het kleurenschema is juist in vgl.met wat ICM voorstelt.

De groene en bruine vlakken van het schema worden gescheiden door gelijkmatige, dunne witte lijnen. Het aanbrengen daarvan gaat met een penseeltje niet goed lukken. Om die reden heb ik een Aero color fine liner No.1 aangeschaft, met een puntdikte van 0,8 mm, waarmee ik die lijnen ga aanbrengen. Daarvoor gebruik ik als "vulling" Mr. Hobby Flat White H11 met toevoeging van Mr Retarder Mild, ook van Mr. Hobby:



Tot later dit jaar voor meer info en foto's.
VrGr,
Jan
.

Bedankt weer voor de mooie en interessante geschiedenisles Jan!
Een mooi toestel en die kleuren combinatie zoals op de doos is ook al mooi. Ik ben benieuwd wat het nu gaat worden….. Als je voor de kleur van de onderkant op die ene foto af moet gaan…?

Succes verder Jan!

Groet Paul

Mooi intro en duidelijke foto's van de inhoud van de kit!
Ik kijk uit naar het verslag van de bouw zelf

Leuk dat je hier een recensie van gaat schrijven.
Die kunnen we dus binnenkort bewonderen in het clubblad

Mannen, dank voor jullie reacties. Zogauw het "mag" laat ik hier van alles zien en dat zal tegen de zomer zijn, verwacht ik.

Over de bouw kan ik wel vertellen dat deze vordert, al gaat het langzaam doordat er steeds iets tussen komt, waardoor ik er maar kort aan kan zitten en omdat er wat tegenslagen zijn, die improvisatie verlangen. Op dit moment ben ik bezig met het fraaie camouflageschema. Ik had gehoopt op Japanse en Amerikaanse bouwers die al eerder met deze uitvoering van deze kit klaar zouden zijn en hun werk op fora zouden laten zien, maar het enige wat ik tegen kom zijn 1a- en 1b-verzies met het simpele mono-schema. Daarnaast zijn er nagenoeg geen relevante foto's. Gelukkig hebben de jongens van Arawasi me uit de brand geholpen. (Terzijde: onze groepsbouw was hen niet ontgaan).

Ik hoop eind april klaar te zijn met de bouw van deze kit. Dan zien jullie meer.
Groet!
Jan

Eind april heb ik de bouw van mijn Sally voltooid. Plaatsing van mijn bouwverslag en foto's in het parochieblad van de IPMS blijft uit en wanneer dat wel plaatsvindt wordt niet duidelijk, want daar wordt niet over gecommuniceerd. Ik wil daar niet langer op wachten na alle tijd en energie, die ik in bouw en verslag gestopt heb, noch mijn volgers aan het lijntje houden. Dit heb ik gebouwd:

Mitsubishi Ki-21-IA ‘Sally’, bommenwerper
60e sentai, 2e chutai,
Bezet China, grensgebied China-Sovjet-Unie, Mongolië, voorjaar 1939
ICM 72205, 1:72

Met dank aan de mensen van Arawasi: https://arawasi-wildeagles.blogspot.com/ en https://www.facebook.com/profile.php?id=100077363472757





















Er volgen nog foto's van dit model in een dioramasetting waar ik nog aan werk.
Dank voor belangstelling en feedback.

Jan

Mooi geworden Jan, dat schema is erg goed gelukt!
Ben benieuwd naar het diorama wat er nog bij komt.

Ga je op een later moment het bouwverslag ook nog plaatsen?

Dank voor je reactie Deef. Voor het diorama moet ik nog 1 voertuig afmaken: de Kurogane Pickup Type 95 van Ace.



Dan je vraag:
Het bouwverslag met de (onbewerkte) foto's zijn sinds eind april in het bezit van de redactie van de MIP. Daar ligt nu ook het eigendoms- en publicatierecht.
De foto's die ik hierboven heb geplaatst zijn apart en opnieuw genomen en bewerkt. Als het bouwverslag in de MIP verschijnt (wanneer is onduidelijk) zal ik hier een link naar dat artikel posten.

groet,
Jan

Strak werk, en mooi toestel geworden. Hoe viel het werken met de stift mee voor de lijntjes.