Ja, een gezonde dosis cynisme is natuurlijk onontbeerlijk als je oorlog gaat voeren.
Toch vind ik de documentaire zoals je hem beschrijft te makkelijk, Jan. Het doel van deze documentaire is onthullend zijn en daarvoor worden alle feiten net weer even verdraaid en anders gerangschikt.
Als ik het van de andere kant bekijk zeg ik:
- De Westerse mogendheden waren natuurlijk absoluut geen lieverdjes in de koloniale gebieden in Azië, maar de Japanners waren deze oorlog toch echt heel agressief zelf begonnen en deden er qua wreedheid en gewelddadigheid nog flink wat scheppen bovenop, vooral tegen de lokale bevolking van bezette landen als Korea, China, de Filippijnen en Indonesië.
- Op Iwo Jima, Okinawa en andere plekken hadden de Japanners er blijk van gegeven elk stukje grondgebied tot het uiterste te verdedigen, met grote aantallen geallieerde slachtoffers als gevolg. Het veroveren van een schijnbaar triviaal Atolletje als Tarawa, een stipje in de Stille Oceaan, kostte al 4.700 Japanners en 3.000 Amerikanen het leven. Niet raar dat de Amerikanen daar niet meer zo'n zin in hadden.
- Het aanvallen van een land vanuit zee is en blijft een hachelijke operatie. Kijk hoe complex en kwetsbaar de invasie in Normandië al was. Stel je dan voor dat je Japan moet aanvallen met communicatielijnen van duizenden kilometers over zee.
- Het feit dat in Japan twijfel bestond over het voortzetten danwel opgeven van de oorlog is wijsheid achteraf. Natuurlijk was er wel informatie en waren er aanwijzingen, maar die waren in de omstandigheden onmogelijk op hun betrouwbaarheid te beoordelen.
- Hieruit volgt dat het eigenlijk wenselijk was Japan door luchtaanvallen en maritieme blokkade op de knieën te dwingen, en geen invasie te ondernemen.
- De luchtbombardementen op Japan waren al op grote schaal opgestart (net als op Duitsland) en hadden bij elkaar al meer slachtoffers geëist als de atoombommen.
- Het werpen van de atoombommen was een logische stap in de heersende strategie: Japan vanuit de lucht op de knieën dwingen. Als je het cynisch stelt kun je verdedigen dat de atoombommen Japanse levens gespaard hebben. Zonder de atoombommen hadden de net zo gruwelijke conventionele tapijtbombardementen misschien nog lang kunnen doorgaan.
- Het intimideren van de Sovjetunie was een volstrekt legitieme zaak. De Sovjetunie onder Stalin was op dat moment het meest moorddadige dictatoriale regime ooit (later ingehaald door het China onder Mao). Het Sovjetregime blonk uit door grootschalige wreedheid, terreur en paranoia. Bovendien was het nog steeds officieel beleid van de Sovjetunie om de socialistische wereldrevolutie te ontketenen. Met die ideologie bedreigden zij expliciet de rest van de wereld. Met de vernietiging van de Duitse legers aan het Oostfront had de Sovjetunie laten zien over een reusachtige en machtige krijgsmacht te bezitten, op het gebied van landstrijdkrachten de sterkste ter wereld. Die vormden een directe bedreiging voor West Europa. De westerse wereld kon daar weinig tegenover zetten, behalve hun nieuwste geheime wapen: de atoombom. En laten we blij zijn dat de Russen daar ontzag voor hadden.
- En ja, natuurlijk werd er na het werpen van de atoombommen een propagandacampagne opgestart om deze grote gewelddaad goed te praten. Dat hoort bij oorlog, en gebeurde ook rondom de bombardementen op Duitsland en de invasie in Normandië. (Pikant is overigens dat vooral de Britten er goed in waren om militaire nederlagen via propaganda om te buigen in morele overwinningen: de evacuatie bij Duinkerken en de Slag om Arnhem zijn de grote voorbeelden.)
Als ik het in die die tijd voor het zeggen gehad had, had ik ook de atoombom laten gooien.
En ja, natuurlijk was het ook een experiment. De lichamen van gedode Japanse burgers en later van mensen die aan stralingsziekten waren overleden werden door de Amerikanen weggehaald en medisch onderzocht. En zo nog meer gruwelijkheden. En natuurlijk speelden er ook allerlei belangen mee, die niet altijd even fris waren. Maar dat doet mijns inziens aan het bovenstaande niet af.
En mag ik jullie er nog even fijntjes op wijzen dat de West-Europese vredesbeweging in de jaren '80 zwaar geïnfiltreerd was en deels gefinancierd werd vanuit Oost-Europese geheime diensten, met name de Stasi. (Het Comité Stop de Neutronenbom was bv een mantelorganisatie van de CPN.) Die onrust in de samenleving over kernwapens kwam de Sovjetunie wel goed uit. Het Westerse kernwapenarsenaal diende vooral om te voorkomen dat onze westerse samenlevingen net zo gemilitariseerd moesten worden als de socialistische landen (dat je op de basisschool leert om met een blinddoek op een kalashnikov uit elkaar te halen en weer in elkaar te zetten) om een geloofwaardige militaire afschrikking te bieden, met alle negatieve economische, culturele en sociale gevolgen van dien. Dan had Daf vooral pantservoertuigen moeten bouwen ipv vrachtwagens, had Phillips nachtkijkers geproduceerd ipv tv's, Fokker transportvliegtuigen gebouwd ipv verkeersvliegtuigen en hadden wij allemaal vier jaar in militaire dienst gezeten. Onze welvaartsstaat had er dan heel anders uitgezien. (Over de nadelen van die welvaartsstaat moeten we het een andere keer nog maar eens hebben.
)