Het verhaal van de Van Berkel WA begint met een noodlanding van een Duits Hansa-Brandenburg W.12 drijvervliegtuig in april 1918 bij de Waddeneilanden. Zoals gebruikelijk werd dat toestel geïnterneerd, wat eigenlijk betekende: in beslag genomen en ingedeeld bij de Nederlandse “luchtmacht” van die tijd. Het toestel beviel uitstekend, en dat was aanleiding voor de overheid om productie van zo’n vliegtuig in Nederland op te zetten voor de Marine. Met een steuntje in de rug was Van Berkel Patent, bekend van precisie weegschalen en vleessnijmachines, bereid om een afdeling vliegtuigbouw op te zetten, specifiek voor dit vliegtuig. Dat werd geen echte licentieproductie, want dat kostte extra geld, eerder een Chinese kopie, dus wijkt de WA op een aantal onderdelen af van de W.12. Overigens is in de latere geschiedenis van de WA wel een essentiële wijziging ingevoerd: In 1924 is de houten romp vervangen door een van staalbuis met linnen bekleding, is het richtingsroer aangepast, werd de Mecedes D.III motor vervangen door een sterkere BMW III, en zijn nog wat andere wijzigingen doorgevoerd.
De originele Brandenburg W.12, die voor het eerst vloog in februari 1917, was een manusje van alles: Hij is gebruikt voor verkenning, maar ook als tweepersoons gevechtsvliegtuig. In die laatste functie was hij redelijk succesvol in de strijd tegen Britse vliegboten. Er zijn er in Duitsland 146 gebouwd. Voordat de W.12 zijn uiteindelijke vorm kreeg is er veel mee geëxperimenteerd, maar toen de W.12 in Nederlandse handen viel was het een betrouwbaar, makkelijk te vliegen toestel.
[afbeelding verwijderd]
De verschillen tussen de WA en de W.12 zijn, zoals al eerder gezegd, gering. Basis was de W.12 met lange romp (geïntroduceerd omdat het vliegtuig een slechte langsstabiliteit had) en met de Mercedes D.III motor. De afstand tussen onderkant romp en de bovenkant van de drijvers werd met 15 cm vergroot en de bewapening van de WA was veel lichter. De meeste WA’s hebben zelfs ongewapend rondgevlogen, en een aantal hadden slechts een Lewis mitrailleur voor de waarnemer. De een of twee vaste, door het schroefveld vurende mitrailleurs van de W.12 werden niet ingebouwd. De vreemde, karakteristieke staart van de WA gaf de boordschutter een vrijwel onbeperkt schootsveld naar achteren. Er zijn 40 WA’s gebouwd, waarvan er twintig in Nederlands-Indië hebben dienst gedaan (registratienummers W-1 t/m W-21; deze laatste was een “herbouw” uit onderdelen van twee verongelukte machines) en twintig in Nederland (W-51 t/m W-70). De eerste vlucht vond plaats in september 1919. De WA is tot 1933 in dienst gebleven.
[afbeelding verwijderd]
Omdat ik een kit van de Brandenburg W.12 als basis ga gebruiken, ligt het voor de hand om voor de originele (houtbouw) Van Berkel WA te kiezen, dus zonder gemodificeerd richtingsroer. Ik weet nog niet of ik hem ga bouwen met de oranje ballen die tot een paar jaar na WWI als nationale kentekens gevoerd werden of met de rood-wit-blauwe rozetten. Omdat ik van beide versies een foto van de W-60 heb, wordt dat ‘m.
De foto’s komen beide uit het boek van Kees Aarssen,
Van Berkel’s Patent: De Luchtvaartafdeling, Van weegschaal tot Vliegtuig, de beste referentie voor de WA. Uit dat boek komen ook de kleurenplaat en maatschets.
[afbeelding verwijderd]
[afbeelding verwijderd]
Ik ga de machine wel voorzien van een Lewis mitrailleur, die pas ingebouwd zijn toen de oranje bollen vervangen waren door de rozetten.
Een tweede bruikbare referentie is de Windsock Datafile 61, Brandenburg W.12 door P.M. Grosz van Albatros Productions, die veel bruikbaar detail bevat (en 1:72 maatschetsen) van het Duitse toestel. Ook H. Hooftman, Van Farman tot Neptune, Deel I: Romantiek van watervliegtuigen en vliegboten besteedt aandacht aan de WA, maar de tekst is niet al te accuraat. Verder bevat het boek van N. Geldhof, 70 Jaar Marineluchtvaartdienst, een aantal foto’s en een beschrijving van het operationele leven van het vliegtuig. Tenslotte is er de website van de Neptune Association waar foto’s te zien zijn van de replica van de Van Berkel WA, die daar gebouwd wordt (
http://www.neptune-association.nl/index.php). Dit is speciaal bruikbaar voor interieur details - ook al zijn die vaak speculatief - die niet makkelijk te vinden zijn op originele foto’s.
[afbeelding verwijderd]
Dan de kit. Czech Master Resin brengt een resin kit van de Brandenburg W.12 met de korte en de lange romp (V.12/III en V.12/V).
De V.12/V heeft een Mercedes D.III motor, net zoals de Van Berkel WA, maar is een model waarbij ook rolroeren in de ondervleugel waren aangebracht, wat bij de WA niet zo was. Omdat de spanwijdte van beide modellen hetzelfde is, kan de ondervleugel van de V.12/III gebruikt worden. Wel moeten de twee vaste mitrailleurs van de lange romp verwijderd worden, maar dat moet geen probleem zijn. Voor de oranje decals kan ik die voor de Fokker D.VII “266” gebruiken, voor de rozetten is er zat keus. De registratie moet ik zelf maken met de inktjet printer. Ik heb nog een aantal Lewis mitrailleurs met Scarff ring. Verder is het een kwestie van nauwgezet naar details speuren.
In de kit zit de resin onderdelen, een tamelijk uitgebreide handleiding met maatschets en schilderinstrukties en decals. Die laatste zijn natuurlijk niet bruikbaar, want van de Duitse versies.
Overigens zou de rompneus van de V.12/III goed gebruikt kunnen worden om eventueel de upgrade van de WA naar de BMW IV motor te modelleren; de vorm van de neus en radiator voor de Benz Bz.III motor is vrijwel gelijk aan die voor de BMW.
In het nieuwe jaar beginnen.
Rob
_________________
----------------
Bouwverslagen op
http://www.hollandaircraft.nl/De 1/144 kit van F-RSIN van de Fokker F.28 Mk. 1000 is on-hold. Nu bezig met de 1/72 Valom kit van de Fokker T.V en de masters voor een 1/72 Koolhoven F.K.55 kit.